Công nghệ số - Trụ cột chiến lược và động lực cho tăng trưởng kinh tế - xã hội Việt Nam

Trong bối cảnh cuộc Cách mạng công nghiệp 4.0 đang lan tỏa mạnh mẽ trên toàn cầu, Việt Nam đứng trước yêu cầu cấp thiết phải thực hiện những cải cách toàn diện nhằm tái cấu trúc phương thức sản xuất và tạo ra những động lực phát triển mới. Chuyển đổi số vì thế trở thành một cuộc cách mạng mang tính chiến lược, trong đó khoa học - công nghệ giữ vai trò trung tâm. Đây không chỉ là xu hướng tất yếu, mà đã được xác định là trụ cột quan trọng để Việt Nam hiện thực hóa mục tiêu trở thành quốc gia phát triển, thu nhập cao vào năm 2045.

Định hình phương thức sản xuất mới

Công nghệ số không còn dừng lại ở việc hỗ trợ các hoạt động sản xuất - kinh doanh, mà đang tạo dựng phương thức sản xuất mới dựa trên tri thức, dữ liệu và trí tuệ nhân tạo (AI). Những công nghệ nền tảng như AI, Big Data, Cloud Computing, IoT hay blockchain đang mang đến sự thay đổi sâu sắc trong cách vận hành nền kinh tế.

Nếu trước đây tư liệu sản xuất chủ yếu là hữu hình, thì nay dữ liệu - tài nguyên mới của thế kỷ XXI - trở thành yếu tố quyết định năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp và quốc gia.

Sự kết hợp giữa con người và AI đang mở ra một kỷ nguyên sản xuất thông minh, tối ưu hóa quy trình, giảm chi phí và nâng cao năng suất. Đồng thời, các mối quan hệ sản xuất cũng được điều chỉnh theo hướng linh hoạt và mở, với những mô hình kinh tế mới như kinh tế nền tảng, kinh tế chia sẻ hay tài chính số.

Nhận thức rõ tầm quan trọng của xu thế này, Chính phủ Việt Nam xác định khoa học - công nghệ và đổi mới sáng tạo là động lực then chốt cho phát triển. Việt Nam đang chuyển từ mô hình tiếp nhận công nghệ sang tự chủ công nghệ, thúc đẩy nghiên cứu, sáng tạo và sản xuất các sản phẩm có giá trị gia tăng cao.

Quyết định 411/QĐ-TTg năm 2022 về Chiến lược quốc gia phát triển kinh tế số và xã hội số đặt mục tiêu đến năm 2025, kinh tế số chiếm 20% GDP; đến năm 2030 đạt 30%. Công nghệ số được xem là nền tảng xuyên suốt, tác động trực tiếp đến mọi ngành nghề, từ nông nghiệp, y tế, giáo dục đến dịch vụ công.

Những con số tăng trưởng ấn tượng

Thực tiễn thời gian qua cho thấy, đầu tư vào công nghệ số đã mang lại nhiều kết quả nổi bật. Kinh tế vĩ mô giữ được sự ổn định, lạm phát được kiểm soát và tăng trưởng GDP giai đoạn 2021-2025 dự báo đạt 5,7-5,9% mỗi năm. Quy mô nền kinh tế được kỳ vọng chạm mốc 500 tỷ USD vào năm 2025, đưa Việt Nam tiến gần nhóm nước thu nhập trung bình cao.

Đặc biệt, ngành công nghiệp công nghệ thông tin và truyền thông đang trỗi dậy như một trong những trụ cột của nền kinh tế. Doanh thu toàn ngành ước đạt hơn 1,16 triệu tỷ đồng, tương đương 45,5 tỷ USD. Doanh thu riêng lĩnh vực công nghệ thông tin đạt 248.000 tỷ đồng; trong khi khối doanh nghiệp FDI đóng góp khoảng 486.000 tỷ đồng.

Việt Nam cũng trở thành điểm sáng về xuất khẩu sản phẩm công nghệ. Chỉ riêng xuất khẩu phần cứng công nghệ thông tin, điện tử - viễn thông đã đạt khoảng 132.000 tỷ đồng, chiếm tới 32% tổng kim ngạch xuất khẩu cả nước. Đóng góp của ngành vào GDP liên tục tăng, từ 731.149 tỷ đồng (2021) lên 818.291 tỷ đồng (2024); năm 2025 dự kiến đạt 855.154 tỷ đồng.

Các số liệu tính đến tháng 8/2025 tiếp tục cho thấy đà tăng trưởng mạnh mẽ: Doanh thu ngành công nghệ số đạt hơn 3,2 triệu tỷ đồng, tăng 28% so với cùng kỳ; Xuất khẩu sản phẩm số đạt 111,4 tỷ USD, tăng 27%. Những con số này không chỉ phản ánh đóng góp trực tiếp vào GDP mà còn cho thấy sự bứt phá của Việt Nam trên bản đồ công nghệ thế giới.

Xây dựng nền tảng cho tương lai số

Cùng với tăng trưởng kinh tế, Việt Nam đang nỗ lực xây dựng hạ tầng số đồng bộ, hiện đại. Hạ tầng viễn thông băng thông rộng được phủ rộng khắp cả nước; 5G đang được triển khai nhanh, với hơn 26% dân số đã được phủ sóng. Nhiều trung tâm dữ liệu quy mô lớn, tiêu biểu như Trung tâm Dữ liệu Quốc gia tại Hòa Lạc, đang tạo nền tảng để xây dựng hệ sinh thái số an toàn, bền vững.

Về nguồn nhân lực, Việt Nam tập trung đào tạo đội ngũ chuyên gia trong các lĩnh vực chiến lược như công nghệ bán dẫn, AI, dữ liệu lớn và an ninh mạng. Hàng loạt chương trình hợp tác với các tập đoàn công nghệ toàn cầu đã mở ra cơ hội tiếp cận tri thức mới, nâng cao tay nghề cho lực lượng lao động trẻ.

Chính phủ số và xã hội số cũng ghi nhận nhiều bước tiến. Cổng Dịch vụ công Quốc gia giúp người dân và doanh nghiệp tiết kiệm đáng kể thời gian và chi phí. Trong y tế, mô hình khám chữa bệnh từ xa phát triển nhanh, hỗ trợ người dân tại các vùng nông thôn. Trong nông nghiệp, AI và IoT đang giúp nâng cao năng suất và tối ưu hóa các quy trình sản xuất.

Những thách thức cần vượt qua

Dù đạt được nhiều thành tựu, quá trình chuyển đổi số tại Việt Nam vẫn đối mặt với không ít thách thức. Hạ tầng công nghệ, đặc biệt là 5G và trung tâm dữ liệu, vẫn chưa đồng đều giữa đô thị và nông thôn. Chi phí công nghệ cao khiến nhiều doanh nghiệp nhỏ và vừa gặp khó khăn.

Nguồn nhân lực chất lượng cao vẫn thiếu hụt, nhất là trong các lĩnh vực mũi nhọn như AI, Big Data và an ninh mạng. Hệ thống đào tạo chưa theo kịp nhu cầu của thị trường. Về mặt nhận thức, nhiều tổ chức vẫn e ngại thay đổi, chưa mạnh mẽ chuyển đổi quy trình theo hướng số hóa.

Ngoài ra, vấn đề an ninh mạng và bảo mật dữ liệu trở nên ngày càng cấp thiết khi Việt Nam tiến sâu vào không gian số. Hành lang pháp lý cho hoạt động kinh doanh số vẫn đang trong quá trình hoàn thiện. Khoảng cách số giữa các vùng miền cũng đặt ra nguy cơ bất bình đẳng xã hội.

Định hướng chiến lược và khát vọng vươn lên

Nhằm giải quyết các thách thức này, Việt Nam đã ban hành nhiều chính sách mang tính đột phá, tiêu biểu như Nghị quyết 23-NQ/TW và Nghị quyết 57-NQ/TW của Bộ Chính trị. Mục tiêu đến năm 2030, Việt Nam thuộc nhóm ba quốc gia dẫn đầu ASEAN về năng lực cạnh tranh số và thuộc top 50 thế giới về Chính phủ điện tử.

Các nhóm giải pháp then chốt đang được ưu tiên gồm: Đầu tư mạnh mẽ vào hạ tầng số, phổ cập 5G, xây dựng trung tâm dữ liệu quốc gia quy mô lớn; Phát triển nguồn nhân lực số chất lượng cao thông qua đào tạo chuyên sâu và hợp tác quốc tế; Tăng tốc chuyển đổi số trong các ngành kinh tế, đặc biệt là nông nghiệp, y tế, giáo dục và dịch vụ công; Thúc đẩy đổi mới sáng tạo và khởi nghiệp công nghệ, tạo hệ sinh thái “Make in Vietnam” mạnh mẽ.

Công nghệ số đang trở thành động lực chiến lược giúp Việt Nam bứt phá trong kỷ nguyên mới. Với quyết tâm cao cùng những định hướng đúng đắn, Việt Nam hoàn toàn có khả năng tận dụng sức mạnh của chuyển đổi số để vươn mình mạnh mẽ, khẳng định vị thế trên bản đồ kinh tế - công nghệ toàn cầu. Con đường phía trước còn nhiều thách thức, nhưng cũng chứa đựng những cơ hội lịch sử để Việt Nam thực hiện khát vọng phát triển thịnh vượng và bền vững./.

(Theo https://vjst.vn/cong-nghe-so-tru-cot-chien-luoc-va-dong-luc-cho-tang-truong-kinh-te-xa-hoi-viet-nam-77063.html)